Akbaş Çoban Köpeği

Akbaş Çoban Köpeği,

Türk Çoban Köpeği Akbaş

ABD’li askeri elçi David Nelson’un 1968 yılında avlanmak için geldiği Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde, özel ırk olduğunu fark edip ülkesine götürdüğü ve “ABD’nin en iyi sürü bekçi köpeği” ödülünü alan ve Türkiye’de bin civarında bulunduğu tahmin edilen Akbaş çoban köpekleri için festival düzenlendi ve ilçenin girişine heykeli dikildi. Irkın koruma altına alınması için üretim çiftliği kuruluyor. Anadolu’ya özgü Akbaş’ın yavrusunu edinmek isteyenler aylarca sıra bekliyor.

Not: Satış ile ilgili sitemizden yardımcı olamıyoruz, bilgi ve iletişim için mesai gün ve saatlerinde Sivrihisar Tarım ve Orman İlçe Müdürlüğü Tel: 0222 711 40 41 nolu telefonu arayınız.

ÖZELLİKLERİ: Anadolu’da iki önemli saf çoban köpeği vardır. Biri Kangal diğeri de Akbaş’tır. Akbaşlar, Eskişehir yöresine has çoban köpekleridir ve cinstir. Akbaş Çoban köpeği Varyasyonları: Tazı tipi, Orta tip, Mastif tipi olmak üzere üçe ayrılır. Akbaş, safkan doğal bir ırktır. Beyaz kangal değildir. Genel görünüm itibariyle; vücudunu örten kıllar beyaz olup, uzun ve kısa tüylü iki adet varyetesi vardır. Uzun tüylü olanlar soğuk iklim bölgeleri, kısa tüylü olanlar ise sıcak iklim bölgeleri için tercih edilmektedir.

Akbaş; iri cüsseli, atletik yapılı ve hem sabitken hem de hareket halinde son derece güzel ve zariftir. Anadolu’da kullanılan en eski koruma köpeklerinden birisidir. Akbaş, çok zeki, cesur ve ailesine bağlı, Anadolu’ya özgü bir köpek ırkıdır. Hareket etmek ve mutlu olmak için geniş alanlara ihtiyaç duyar. Türkiye’nin yerli köpek ırklarından biri olup, sürü koruma köpeği olarak yetiştirilmektedir. Eskişehir, Sivrihisar, Emirdağ civarında; ender olarak da Polatlı, Haymana civarında rastlanmaktadır.

1996’da Konya Selçuk Üniversitesinde “Uluslararası Türk Çoban Köpekleri Sempozyumu” düzenlenir. Bu sempozyumun sonunda, bir yıldız tekrar doğmuş olur. Akbaşın Amerika’yla tanıştırılması ve üretimi konulu tanıtım sırasında Amerika’da üretilen Akbaş resimleri büyük ilgi çeker.

Batı Anadolu’da koyun yetiştiriciliği önemini büyük ölçüde yitirdiğinden, ırkın iyi örneklerini bulmak gün geçtikçe daha güçleşiyor. Hayvancılık bakımından ülkemizin bu bölgeleri yoğun bir yerleşim baskısı altındadır ve endüstrileşme, koyun yetiştiriciliğini geçmiş uğraşlarından biri haline getirmiştir. Irkın melezleşmesi kaçınılmaz olduğundan, hızla kaybettiğimiz bu ırkın resimleri hepimizi heyecanlandırıyor. İsim tekrar yaygınlaşmaya başladıkça pek çok kişinin Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde besledikleri Akbaşlarından bahsettiğini duymaya başlıyoruz. Irk, az sayıda da olsa korunmaya devam ediliyor.

1992’de Mustafa Velioğlu önderliğinde Karacabey Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünde (TİGEM) ilk resmi üretim programı başlatıldı. Ardından 1990’ların sonlarında Konya Selçuk Üniversitesi de ilk Akbaşlarını üretmeye başladı. 2009 yılında da ilçemizde koruma amaçlı üretilmeye başlanılmıştır.

Akbaş ırkının sayılarının azaldığı ve ırkın özelliklerini kaybetmeye başladığı belirlenmiş; Kaymakamlık emri ile İlçe Tarım Müdürlüğünce Akbaş ırkının korunmasının gerekliliği, yetiştiricilere anlatılmaya çalışılmış; Akbaş ile ilgili eğitim çalışmaları düzenlenmiştir.

İlk olarak 2008 yılında Sivrihisar’da Türk çoban köpeği Akbaş ırkı etkinliği düzenlenmiş ve bu etkinlik 2009, 2010 yıllarında da devam etmiştir. Etkinliğin büyük ilgi görmesi üzerine, önümüzdeki yıllarda daha geniş kapsamlı ve festival şeklinde kutlanması kararlaştırılmıştır.

Sivrihisar’da düzenlenen Türk çoban köpeği Akbaş etkinliği kapsamında; 10 kategoride 30 adet Akbaş köpeğine madalya, sertifika ve para ödülü verilmiştir. Akbaş etkinliği çerçevesinde, Türk çoban köpeği Akbaş ırkını anlatan paneled; Selçuk Üniversitesinden Prof. Dr. Cafer Tepeli, Ankara Üniversitesinden Prof. Dr. Fatih Atasoy, araştırmacı-yazar Doğan Kartay, ABD Akbaş Dog Temsilcisi Tamara Taylor, Karacabey Tigem’i temsilen ise Vakkas Karaoğlan sunum yapmıştır.

AKBAŞ ÇOBAN ÇİFTLİĞİ

Türk çoban köpeği Akbaş ırkını korumak amacıyla, Mart 2009’da, Kaymakam Abdullah Şahin Başkanlığında; Belediye Başkanı Yaşar Yurtdaş, İlçe Tarım Müdürü Erhan Ulutürk ve YİBO Müdürü M. Tahsin Çekiç’in katılımıyla ‘Sivrihisar Akbaş Irkını Koruma Derneği’ kurulmuştur.

2009 aralık ayı içerisinde İl Tarım Müdürlüğünce, Sivrihisar Türk Çoban Köpeği Akbaş Irkını Koruma Derneği adına, Birleşmiş Milletler Küresel Çevre Fonu Biyolojik Canlılığın Korunması kapsamında, “Eskişehir İli Sivrihisar İlçesi Akbaş Irkını Koruma ve Dejenerasyonunu Koruma Projesi” hazırlanmış; Nisan ayında kabul edilmiş ve proje, Mayıs ayında yürürlüğe girmiştir. Proje kapsamında 2 adet erkek ve 4 adet dişi saf damızlık Türk çoban köpeği Akbaş, Karacabey TİGEM İşletmesinden satın alınmıştır. Doğan yavrular 3 aylık olduklarında, zimmet karşılığı, koyun sürü sahiplerine, ücretsiz teslim edilmiştir.

Akbaş’ın asli görevi olan sürü korumasında büyütülmeleri sağlanacak ve bu yavrular, kontrollü şekilde çiftleştirilecek; doğan yavruların 3. sürü sahiplerine zimmet karşılığı verilerek çoğalmaları sağlanacaktır. Doğan yavrulara çip takılarak numara verilecek ve takipleri, kontrolleri sağlanacaktır. Sivrihisar’da Türk çoban köpeği Akbaş ırkının önceden olduğu gibi coğrafi olarak anavatanı olan yerde çoğaltılmasının sağlanması, dejenerasyonun önlenmesi, neslinin devamı amaçlanmaktadır. Ayrıca uluslar arası platformda da Hollanda’nın da içinde bulunduğu “Akbaş Çoban Köpeğini Koruma ve Araştırma Derneği” çalışmalarını sürdürmektedir.

AKBAŞIN KİŞİLİĞİ, AKBAŞ NELER YAPAR?

Akbaş köpekler, yaratılışları gereği ve davranış olarak aşırı korumacı ve şüphecidir. Bu özelliği, Kangal köpeğine karşı üstünlük sağlayan bir durum oluşturur. Yani Akbaş köpeği herkesin kötü niyetli olabileceği düşüncesini her zaman korur, hatta evine gelen konuklara da kuşkuyla bakar. Bu durum Kangal köpeğinde yoktur. Ayrıca Akbaş, Kangal köpeğinden biraz daha saldırgandır. Akbaş köpeği son derece bağımsız hareket eder, özgürlüğüne düşkündür. Bütün bunlar, gerek sürü koruma köpeği gerekse bekçi köpeği olarak Akbaş köpeğinin seçilmesinde etkili olmaktadır.

Akbaşlar küçüklüklerinden itibaren sürüyle gezmeye başlar. Koyun sürüsünden kesinlikle ayrılmazlar. Geride bir koyun bile kalsa dönüp onu alır gelirler. Koyun yavrularsa başında beklerler. Yabancı koyunu kendi sürüsüne sokmazlar. Yabancı ve kötü niyetli birilerinin sürü etrafında dolaşmasına kesinlikle müsaade etmezler. Sahibinin sözünden kesinlikle ayrılmazlar. Himayesinde gördüğü inek, koyun gibi hayvanlara ve birlikte yaşadığı insanlara karşı çok korumacı davranır. Ama, kurt, çakal, ayı gibi hayvanlara karşı çok saldırgan olur. Akbaş köpekleri Anadolu’nun en eski koruma ve çoban köpeğidir. Bir koyun sürüsünü dağıtmadan tek başına ağıla kadar getirebilir.

Akbaş ile Kangal arasında bazı farklar vardır. Kangal, kurt için daha uygun gözüken bir çoban köpeğidir. Kurtla karşılaşan Kangal kesinlikle peşinden gider, işte Kangal’ın olumsuz yönü de budur. Kurdun peşinden gidip sürüyü uzun süre yalnız bırakabilir. Akbaş ise kurdu biraz kovalar; ancak sürüyü yalnız bırakmaz.*

Akbaşların bundan 3000 yıl önce beyaz kurt’tan üretildiği söylenmektedir. Genetik bilimciler, çoban köpeği ırklarının genetik atasının ‘Orta Asya kurdu’ olduğunu belirlemişlerdir. Beyaz renkli köpekler; koyun sürülerinin içinde diğer hayvanlarla karışarak yırtıcı hayvanlar için ilk hedef haline gelmemesi ve vahşi köpeklerle farklarının belirginleşmesi için, özellikle, seçilmiştir. Karabaşların da (Kangal) aynı nedenlerle, koyu renkli hayvan sürülerini korumak için yetiştirildiği düşünülmektedir.

***

Kaynaklar:
1- Eskişehir Valiliği – Eski-Yeni Şehir Kültür Dergisi Aralık 2010
Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürü – Erhan ULUTÜRK
Akbaş Çoban Köpeği Irkını Arş. Kor. Gel. Tan. ve Yay. Der. Bşk.
2- Esk.Som.Olm.Kül.Mir. ESOGÜ YAY.
*Ramazan Tınaztepe, Beylikova, Balçıkhisar Köyü
Eskişehir’in Beyaz İncisi Akbaş Köpekleri